Tôi biết đến Antoine De Saint – Exupery từ khi “gặp gỡ” với “Hoàng tử bé”. Khác với nhiều người đọc, ông thu hút họ trước hết ở vai trò nhà văn, nhà thơ có rất nhiều giải thưởng có giá trị, còn đối với bản thân, tôi bị thu hút trước tiên bởi vai trò một phi công tài ba mà ông đảm nhiệm cho đến hết cuộc đời mình.
Ông đã dẫn dắt tôi – một người có cuộc sống sinh ra và lớn lên đều gắn bó với ngành hàng không – đi hết từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác với các tác phẩm và triết lý của ông. Từ “Hoàng tử bé”, tôi đã có niềm say mê khôn tả với những triết lý dịu dàng, thấm đẫm nhân văn của ông, tôi được ông tiếp dẫn đến “Thư gửi Phương Nam”, “Quê xứ con người”, và đặc biệt, cuốn “Bay đêm”, cuốn sách cũng như những cuốn khác của Saint – Exupery, nhỏ, nhẹ, mỏng mà nội dung sâu lắng, lớn lao được chuyển tải qua văn phong phóng khoáng, lãng mạn, tuyệt đẹp.
Dù đã biết ông như một nhà văn, phi công, vẽ tranh, huấn luyện bay, quản lý và nhà phát minh,… nhưng khi cầm cuốn Bay đêm lên, ngay khi lật giở đọc thử trang sách đầu tiên, tôi vẫn thấy như trái tim mình lại tan chảy bởi yêu thương, bởi sự cảm thông, thấu hiểu và ấm áp quá cuộc đời này: “… Đôi khi, sau hàng trăm kilomet thảo nguyên còn hoang vắng hơn cả biển cả, anh bay ngang qua một nông trại hẻo lánh, anh chợt thấy nó như con tàu chở nặng những kiếp người đang lui lại phía sau, giữa những sóng cồn đồng cỏ, và thế là anh đã nghiêng cánh chào con tàu thủy ấy…”, và cứ thế, người phi công tài ba này cho ta thấy ông có một tình cảm sâu đậm với nghề nghiệp của mình, chỉ có như thế ông mới lưu tâm đến từng chi tiết nhỏ để viết nên một tác phẩm tái hiện một chặng hành trình của đời mình như thế.
Chắc chắn, bạn không cần là một phi công, bạn vẫn sẽ hiểu và như được hòa mình vào bầu trời theo từng trang sách. Tôi cũng rất thích bìa của tác phẩm, một màu xanh thẫm, trầm êm của bầu trời, đồng điệu với bối cảnh và nội dung của sách.
Bay đêm như những thước phim tài liệu trữ tình về ngành hàng không những năm 1930, nó chứa đựng những suy tư về những người phi công cô độc căng mình lèo lái cỗ máy bất kham và khó lường, bay qua những vùng trời khắc nghiệt nơi mỗi sự cố đều có thể đồng nghĩa với cái chết, hoặc bởi một cú hạ cánh thất bại hoặc bởi thời tiết thất thường…
Xuyên suốt câu chuyện là âm hưởng của khúc tráng ca kiêu hùng ca ngợi tình yêu lao động; đề cao giá trị lao động, những phẩm chất đáng quý của con người trong giai đoạn khó khăn, gian khổ, cho dù làm bất cứ công việc gì. Dù bạn có là một phi công làm một công việc khô khan, mạo hiểm nhưng vẫn có thể lãng mạn, dịu dàng, nhìn ngắm thế giới bằng đôi mắt nhân ái, mơ mộng, cảm nhận về cuộc sống sâu sắc. Điều quan trọng hơn cả vẫn là, bạn phải mạnh mẽ, dũng cảm, kiêu hùng đối mặt và đương đầu với những khó khăn mà cuộc sống đã giăng ra.
Toàn bộ Bay đêm là sự tương tác “hài hòa” giữa những phi công như Fabien, những giám đốc cấp trên như Revière hay những Kiểm soát viên không lưu, những thợ máy và cả vợ của Fabien là Simone Fabien. Ta cứ ngỡ Fabien sẽ may mắn trở về bình an như những chuyến bay đêm khác, nhưng cuối cùng mọi thứ đều vùi trong sự chờ đợi mỏi mòn… “Anh lang thang giữa vô vàn vì sao tích tụ dày đặc như một kho báu, trong một thế giới không có gì khác, tuyệt nhiên không có gì khác đang còn sống ngoài anh”. Fabien đã chiến thắng bản thân mình, anh đã cống hiến hết khả năng của mình trong quãng thời gian được bay và còn bay được. Anh hoàn thành trách nhiệm được giao một cách xuất sắc, cho đến khi cái chết đã kề”.
Revière cũng thế, dù cho ông là người phụ trách cả mạng lưới các tuyến bay, song ông vẫn có những lần bị tình cảm, cảm xúc chi phối. Ông đã từng nghĩ rằng những người điều khiển máy bay không được phép sai sót, dù đó là những chi tiết nhỏ nhất. Ông kỉ luật những phi công bay về trễ, ông không để tâm mấy đến những chuyến bay đáp cánh trễ giờ, miễn làm sao phải đúng giờ là được. Nhưng mọi thứ với ông chỉ là bề ngoài, ông tỏ vẻ trang nghiêm bởi vì ông biết công việc của ông chẳng hề dễ dàng, chỉ lơ là một chút thì những chuyến bay kia sẽ không có cơ hội trở về.
Qua Bay đêm, Saint – Exupéry muốn chia sẻ những tâm sự của nghề phi công với tất cả những đồng nghiệp làm nghề hàng không, muốn chia sẻ với những con người đang sống trong xã hội công nghiệp hiện đại. Bề ngoài họ có thể hào nhoáng nhưng tận sâu trong bên trong họ là những người cần được yêu thương và đồng cảm. Bay đêm là tiếng nói cho toàn thế giới rằng ở đâu đấy trong cuộc sống này, vẫn còn những con người hy sinh thầm lặng, họ chỉ biết yêu bầu trời và xem bầu trời chính là ngôi nhà đặc biệt của họ. Đã cất cánh rồi thì phải chiến đấu đến cùng.
Xuyên suốt câu chuyện “Bay đêm” là âm hưởng của khúc tráng ca kiêu hùng ca ngợi tình yêu lao động. (Ảnh: Quốc Bảo).
Tôi đứng trong phòng truyền thống của Đoàn bay 919, nghiêng mình trước danh sách của hơn 120 phi công Anh hùng – Liệt sĩ, những con người đã ngã xuống trong công cuộc xây dựng, bảo vệ đất nước và tiên phong trong sự nghiệp hàng không dân dụng của nước nhà. Ngành nghề lái máy bay là ngành nghề cực kỳ đặc thù, khởi đầu sự nghiệp hàng không vì vậy cũng rất khác hơn với khởi đầu một số ngành nghề khác của bất cứ quốc gia nào. Đó là những bước đi ban đầu đầy tính bi tráng.
Hiểu hơn về ngành hàng không, hiểu hơn về những con người dấn thân chính phục bầu trời, chúng ta sẽ càng biết trân trọng những con người hoạt động trong nghề hàng không. Và trên mỗi chuyến bay của cuộc đời mình, chúng ta mới thấu hiểu được vẻ đẹp của những con người tìm kiếm cho mình cái đam mê, sự nhiệt huyết và trách nhiệm với bản thân, cộng đồng và đất nước.
Tác phẩm: Bay đêm
Tác giả: Antoine de Saint-Exupéry (1900 – 1941)
NXB: Hội Nhà Văn 2013
