Vaccine Moderna là gì?
Vaccine Moderna (còn có tên khác là Skipevax hay mRNA-1273) là loại vaccine phòng Covid-19 được sản xuất theo công nghệ mới sử dụng vật chất di truyền RNA cho hiệu quả phòng bệnh lên tới 94.1%, hiện vaccine Moderna được FDA và EUA công nhận. Đây là tín hiệu hứa hẹn cho việc đẩy nhanh tiến độ đưa vaccine Moderna vào sử dụng rộng rãi trong bối cảnh virus SARS-CoV-2 đã xuất hiện ở tất cả các Châu lục.
Ngay khi có những thông tin di truyền của virus, Moderna đã bắt tay ngay vào việc sản xuất vaccine Moderna khắc chế “virus toàn cầu” này.
Trong vòng chưa đầy một năm, Stéphane Bancel đã đưa Moderna lên vị trí hàng đầu trong cuộc đua vaccine phòng Covid-19. Moderna và Pfizer là hai đơn vị đầu tiên trên thế giới sử dụng công nghệ mới ARN thông tin để phát triển vaccine, song lợi thế vaccine của Moderna so với Pfizer nằm ở… “tủ lạnh”.
Nguồn gốc vaccine Moderna của nước nào?
Moderna, Inc. là công ty công nghệ sinh học của Mỹ được thành lập vào năm 2010, có tên ban đầu là ModeRNA, trụ sở đặt tại Cambridge, Massachusetts (Mỹ). Đây là công ty sở hữu ít nhất 7 bản quyền liên quan tới vaccine kể cả vaccine phòng chủng virus corona, và là một trong số nhiều công ty tiến hành nghiên cứu vaccine phòng virus corona chủng mới từ những ngày đầu tiên, khi cấu trúc gen của virus SARS-CoV-2 được công bố.
Vaccine phòng Covid-19 do Moderna phối hợp với Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Mỹ (NIAID) phát triển có tên gọi mRNA-1273. Phương pháp bào chế vaccine của Moderna dựa trên công nghệ mới sử dụng vật chất di truyền dạng RNA, chưa từng được sử dụng trước đây. Trong trường hợp này, mRNA-1273 chứa đoạn mã di truyền RNA thông tin (mRNA) của SARS-CoV-2 được tiêm vào cơ thể người, có thể làm cho các tế bào trong cơ thể tạo ra protein bề mặt của virus corona, đánh lừa hệ thống miễn dịch rằng đã bị nhiễm virus và “huấn luyện” tạo kháng thể phù hợp chống lại mầm bệnh.
Công nghệ RNA thông tin là bước chuyển lớn so với công nghệ bào chế vaccine truyền thống (thường dùng virus đã bị làm yếu, virus đã chết hoặc một phần của virus). Ưu điểm lớn nhất của công nghệ này là không cần nuôi protein virus tinh khiết, phân tử mRNA đơn giản hơn nhiều so với protein. Đối với vaccine, mRNA được sản xuất bằng phương pháp hóa học tổng hợp chứ không phải sinh học, do đó việc thiết kế lại, mở rộng quy mô và sản xuất hàng loạt nhanh hơn nhiều so với vaccine truyền thống. Điều này giúp các nhà khoa học tiết kiệm thời gian để chuẩn hóa chi tiết dữ liệu về virus SARS-CoV-2, từ đó đẩy mạnh sản xuất vaccine nhanh chóng hơn, đáp ứng hiệu quả khi có đại dịch xảy ra trong thời gian ngắn và quy mô rộng lớn.
Moderna là một trong số những công ty đầu tiên thử nghiệm vaccine Covid-19 trên người, bắt đầu từ giữa tháng 3. Theo kết quả thử nghiệm lâm sàng giai đoạn cuối được Moderna công bố tháng 4/2021, vaccine cho hiệu quả phòng bệnh cao (94.1%), ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm, giảm tỷ lệ nhập viện và tử vong do bệnh.
Mặc dù vậy, theo FDA, vaccine ít hiệu quả hơn ở người lớn tuổi, độ bảo vệ sẽ giảm xuống 86.4%. Trước đó, ngày 18/12, FDA của Mỹ đã phê duyệt cho phép sử dụng khẩn cấp (EUA) vaccine mRNA-1273 của Moderna, Mỹ chính thức sở hữu loại vaccine thứ 2 đủ hiệu quả phòng ngừa Covid-19.
Đến ngày 6/1/2021, Cơ quan Dược phẩm Liên minh châu Âu (EMA) phê duyệt sử dụng khẩn cấp vaccine Covid-19 do hãng dược Moderna điều chế đối với 27 quốc gia trong khối EU. Như vậy, các nước thuộc Liên minh châu Âu sẽ có loại vaccine thứ 2, sau vaccine Pfizer trong bối cảnh tỷ lệ lây nhiễm của châu Âu đang tăng mạnh, tốc độ tiêm chủng vẫn còn hạn chế.
Cơ chế sản xuất vaccine mRNA-1273 của Moderna
Để sản xuất vaccine mRNA-1273, các nhà khoa học Moderna đã nghiên cứu và dựa trên công nghệ dùng vật liệu di truyền (nucleic acid) gọi là mã RNA thông tin (mRNA). Hiện nay trên thế giới, chỉ có 2 hãng dược là Moderna và Pfizer (Mỹ) ứng dụng công nghệ này để bào chế vaccine Covid-19. Mặt khác, trước đây công nghệ mRNA đã được nghiên cứu cho bệnh cúm, sốt Zika, bệnh dại và virus cytomegalo (CMV).
Đối với vaccine mRNA, người tiêm sẽ nhận được vật liệu di truyền – mRNA (đây là vật liệu mã hóa protein virus). Khi vaccine mRNA được tiêm vào bắp tay, các tế bào cơ sẽ giải mã chúng để tạo ra protein virus trực tiếp trong cơ thể.
Cách tiếp cận này bắt chước những gì SARS-CoV-2 làm trong tự nhiên – nhưng mRNA của vaccine chỉ mã hóa cho đoạn quan trọng của protein virus. Điều này giúp cho hệ thống miễn dịch biết trước virus thật trông như thế nào mà không cần phải mắc bệnh. Đồng thời cũng giúp cho hệ thống miễn dịch có thời gian để tạo ra các kháng thể mạnh mẽ có thể vô hiệu hóa virus thật nếu người này bị nhiễm bệnh trong tương lai.
Trong trường hợp này, mRNA tổng hợp là vật chất di truyền, nó không thể được truyền cho thế hệ tiếp theo. Sau khi tiêm mRNA, phân tử này sẽ hướng dẫn các tế bào cơ sản xuất protein virus, nồng độ protein virus đạt đến mức cao nhất trong 24-48 giờ và có thể kéo dài vài ngày sau tiêm.
Điểm cộng khác cho dạng mRNA đó là có khả năng bền hơn trong việc chống lại mầm bệnh có xu hướng đột biến nhanh, chẳng hạn như virus SARS-CoV-2 hay virus cúm. Vaccine mRNA đã được chứng minh là “một sự thay thế đầy hứa hẹn” cho vaccine truyền thống.
Đối tượng sử dụng vaccine Moderna
1. Đối tượng nên tiêm ngừa vaccine mRNA-1273 của Moderna
- Vaccine phòng Covid-19 của Moderna phát triển được sử dụng ở người từ 18 tuổi trở lên.
2. Đối tượng không nên tiêm ngừa
- Người có phản ứng dị ứng nặng sau khi tiêm liều đầu tiên của vaccine mRNA-1273.
- Người đã có phản ứng dị ứng nặng với bất kỳ thành phần của vaccine này.
- Đến nay, vaccine mRNA-1273 chưa được nghiên cứu ở cả trẻ em và phụ nữ mang thai. Song, Moderna dự kiến sẽ sớm tiến hành thử nghiệm vaccine Covid-19 trên 3.000 trẻ em từ 12 đến 17 tuổi.
Lịch tiêm chủng vaccine Moderna
Phác đồ tiêm vaccine Moderna gồm 2 mũi/người với liều 0.5ml như sau:
Mũi 1: Lần đầu tiên tiêm.
Mũi 2: 28 ngày sau mũi đầu tiên.
Đường tiêm: tiêm bắp
Hiệu quả vaccine mRNA-1273 của Moderna
Trong bối cảnh số người tử vong vì Covid-19 trên toàn cầu vượt mức báo động, Moderna đã đưa “ứng cử viên” vaccine mRNA-1273 từ phòng thí nghiệm đến các thử nghiệm trên người trong khoảng thời gian kỷ lục là 63 ngày, và đang trở thành “ngọn hải đăng” dẫn đầu cuộc đua bào chế vaccine ngừa SARS-CoV-2.
Ngày 16/03/2020, vacxin Moderna thông báo liều vaccine chống Covid-19 đầu tiên đã được thử nghiệm trên người, và giai đoạn 2 được tiến hành cuối tháng 5. Sau khi nhận được 2 liều vaccine, tất cả những người tham gia đã phát triển các kháng thể trung hòa ở mức cao hơn mức trung bình, qua đó vaccine của Moderna cho thấy “nhiều hứa hẹn” và đáng kỳ vọng. Dù mới là đánh giá bước đầu, song những kết quả được đánh giá là quan trọng, vaccine tạo ra kháng thể cao, bảo vệ tế bào khỏi sự tấn công của mầm bệnh và đủ an toàn để chuyển sang các thử nghiệm quy mô lớn hơn.
Triển vọng của vaccine mRNA-1273 đang làm thay đổi cách mỗi người tiếp cận vấn đề tạo miễn dịch với SARS-CoV-2. Ngày 27/7/2020, vaccine mRNA-1273 bước vào giai đoạn 3 trong thử nghiệm lâm sàng với số lượng tình nguyện viên lên đến 30.000, thêm một bước quan trọng nữa trong lộ trình đưa mRNA-1273 vào phục vụ cộng đồng và các thị trường thương mại.
Trước đó, mRNA-1273 sau khi thử nghiệm trên khỉ đã giúp con vật nhanh chóng loại bỏ virus corona trong phổi, và có thể đánh bại căn bệnh. “Virus đã bị loại bỏ rất nhanh trong các con vật được tiêm vaccine” – tiến sĩ Barney S. Graham, Phó Giám đốc Trung tâm nghiên cứu vaccine tại Viện Dị ứng và các bệnh truyền nhiễm Quốc gia Mỹ cho biết. Tuy vẫn còn lo ngại, nhưng thành công của thử nghiệm trên khỉ vẫn là tín hiệu đáng mừng, cũng là một dấu ấn trong nỗ lực chống đại dịch Covid-19 của nhân loại. Vì giả sử thử nghiệm với khỉ thất bại, nó sẽ được coi là tín hiệu xấu về tác động của vaccine với con người.
Đến tháng 4/2021, Moderna công bố vaccine mRNA-1273 do họ phát triển cho hiệu quả phòng bệnh lên tới 94.1% trên người lớn qua các đánh giá ban đầu dữ liệu thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3, điều đó cũng có nghĩa thế giới gần như chắc chắn sẽ có hơn một loại vaccine ngừa Covid-9 cho hiệu quả cao.
Tác dụng phụ của chủng vaccine Moderna
Tác dụng phụ tại vị trí tiêm: Đau, sưng, mẩn đỏ,…
Tác dụng phụ ở toàn thân: Ớn lạnh, mệt mỏi, đau đầu, đau cơ khớp, buồn nôn, nôn mửa…
Tuy nhiên, những tác dụng phụ này thường xuất hiện từ 1-2 ngày sau khi tiêm vaccine. Đối tượng được tiêm có thể có các triệu chứng giống như cúm hoặc ảnh hưởng tới khả năng làm các hoạt động hàng ngày nhưng chúng sẽ biến mất sau vài ngày và không ảnh hưởng đến sức khỏe.
Độ an toàn của vaccine Moderna
Theo các nhà khoa học, vaccine Moderna cho hiệu quả phòng Covid-19 lên đến 94.1%, một tỷ lệ thành công rất cao. Tiến sĩ Anthony Fauci, bác sĩ bệnh truyền nhiễm hàng đầu của quốc gia Hoa Kỳ cho biết: “Đây rõ ràng là những kết quả rất thú vị – 94.1% là thực sự xuất sắc”.
Thêm vào đó, các nghiên cứu cho thấy vaccine mRNA-1273 an toàn, dung nạp tốt, tạo ra phản ứng miễn dịch tốt trong cơ thể và không có tác dụng phụ quá nghiêm trọng.
Đặc biệt, vaccine Moderna đang được nghiên cứu chứng minh có hiệu quả trong việc chống lại các biến thể virus SARS-CoV-2 mới. Cụ thể, với biến chủng B.1.351 (Nam Phi) và ba biến chủng xuất hiện tại Ấn Độ, trong đó có chủng Delta, vaccine Moderna kích thích tạo ra kháng thể tồn tại trong cơ thể 6 tháng sau khi tiêm liều thứ 2. Những kháng thể này giúp cơ thể con người kháng lại virus SARS-CoV-2. Vì thế, vaccine này được khuyên dùng vì có tính hiệu quả cao.
Bảo quản vaccine mRNA-1273 của Moderna
Không giống vaccine Pfizer phải phân phối phức tạp vì vận chuyển và bảo quản ở -70 độ C, vaccine mRNA-1273 của Moderna không yêu cầu tủ đông cực lạnh chuyên dụng hoặc lượng lớn đá khô mà chỉ cần được vận chuyển trong nhiệt độ từ -25° đến -15°C (-13° đến 5°F) tương tự như trong tủ đông thông thường, qua đó dễ dàng cung cấp cho vùng nông thôn và vùng sâu, xa.
Các lọ vaccine mRNA-1273 của Moderna có thể bảo quản trong tủ lạnh ở nhiệt độ từ 2° đến 8°C (36° đến 46°F) trong tối đa 30 ngày trước lần sử dụng đầu tiên. Có thể bảo quản các lọ vắc-xin chưa bóc vỏ ở nhiệt độ từ 8° đến 25°C (46° đến 77°F) trong tối đa 12 giờ. Không được làm đông lạnh lại một khi đã rã đông.
Theo: VNVC
Nguyen Mai Huong-COMM
