Trong ngành hàng không, số hiệu chuyến bay là mã dành cho dịch vụ hàng không bao gồm mã chỉ định hãng hàng không gồm một hoặc hai ký tự chữ và số từ 1 đến 4 chữ số. Ví dụ: “VN245” là số hiệu chuyến bay của Hãng Hàng không Quốc gia Việt Nam (Vietnam Airlines) từ Hà Nội (HAN) đến TP Hồ Chí Minh (SGN) hay “BA222” là dịch vụ của British Airways từ Nashville, Tennessee đến London-Heathrow. Số hiệu chuyến bay có thể được dùng cho một số chuyến bay duy nhất, bất kể số điểm dừng. Ví dụ: “WN417” bay từ Jacksonville đến Baltimore đến Oakland đến Los Angeles trên Southwest Airlines. Một chặng bay nhất định phải có tối thiểu 1 số hiệu chuyến bay và có thể có nhiều số hiệu chuyến bay của các hãng hàng không khác nhau theo thỏa thuận liên danh. Nói đúng ra, số hiệu chuyến bay chỉ là phần số nhưng nó thường được sử dụng cho toàn bộ mã chỉ định chuyến bay.

Quy ước về việc xác định số hiệu chuyến bay.

Một số quy ước để xác định số hiệu chuyến bay, các chuyến bay hướng Đông và hướng Bắc theo truyền thống được đánh số chẵn, trong khi các chuyến bay hướng Tây và hướng Nam có số lẻ. Các hãng hàng không khác sẽ sử dụng số lẻ cho chuyến bay đi và sử dụng số chẵn tiếp theo cho chuyến bay về ngược lại. Do đó, chuyến bay lượt về thường được đánh số lớn hơn hoặc nhỏ hơn một số so với số hiệu của chuyến bay lượt đi giữa cùng một điểm đến. Ví dụ như: nếu hành khách di chuyển giữa Hà Nội và TPHCM, chuyến bay VN207 sẽ có hướng xuống phía Nam; trong khi VN208 đưa hành khách về phía Bắc.

Không những thế, số hiệu có từ 1 đến 2 chữ số có thể được dành cho chuyến bay đặc biệt và những chặng bay dài, điều đó đồng nghĩa với việc nếu số hiệu chuyến bay càng nhỏ thì mức độ uy tín của chuyến bay lại lớn.

Một điều khác rất đáng lưu tâm là nếu số hiệu chuyến bay có 4 chữ số, thường bắt đầu bằng số 3 hoặc lớn hơn 3, thì đó là các chuyến bay liên danh Code Share. Việc hiểu rõ Code Share này rất quan trọng bởi vì vé máy bay cho hành trình của hành khách có thể được đặt bởi một hãng nhưng trên thực tế bạn có thể bay kết hợp trên nhiều chuyến bay của các hãng hàng không khác nhau với mã chuyến bay khác nhau, nắm được Code Share sẽ giúp hành khách nắm rõ lịch trình bay của mình.

Và có một điều chắc chắn rằng một số hiệu chuyến bay có thể được tái sử dụng nhiều lần trong nhiều năm với hành trình và máy bay hoàn toàn khác nhau.

Thay đổi số hiệu chuyến bay

Thực hiện Thông báo kết luận số 1541/TB-TCTHK-UBAT ngày 10/11/2023 phiên họp số 03/2023 của Ủy ban An toàn – VNA Group ngày 03/11/2023 về khuyến cáo số hiệu chuyến bay tương tự nhau (similar callsign) gây rủi ro nhầm lẫn đối với tổ lái. Ngày 16/2/2024 tại Trụ sở TCT, dưới sự chỉ đạo của P. TGĐ Đinh Văn Tuấn cùng với Ban An toàn Chất lượng (ATCL) phối hợp với các Ban Kế hoạch Phát triển (KHPT), Trung tâm Điều hành Khai thác (TTĐHKT) và Đoàn Bay (ĐB) hiệu chỉnh lại một số số hiệu chuyến bay đi/ từ Đông Bắc Á nhằm giảm thiểu nguy cơ tiềm ẩn rủi ro an toàn đến từ sự trùng lặp số hiệu chuyến bay với đường bay, hướng bay, mực bay …. và cũng là để làm thuận tiện cho phi công khi trao đổi huấn lệnh đọc số hiệu chuyến bay với đài kiểm soát không lưu. Điều này đặc biệt có ý nghĩa về mặt an toàn khi các chuyến bay có các số hiệu chuyến bay gần giống nhau, lại bay gần sát giờ nhau gây ra sự nhầm lẫn cho cả phi công và kiểm soát viên không lưu trong điều kiện thời tiết không được thuận lợi, bị nhiễu sóng, hoặc sóng liên lạc không ổn định.

Sự nhầm lẫn về số hiệu chuyến bay có thể sẽ xảy ra khi hai hoặc nhiều chuyến bay có số hiệu chuyến bay tương tự bay gần nhau, ví dụ: số hiệu chuyến bay VN321/KIX-SGN và VN331/KIX-HAN cùng xuất phát tại sân bay Kansai (KIX) với cùng giờ dự kiến là 01.30UTC. Hay nếu chuyến bay VN357/FUK-HAN chậm khởi hành tại FUK vì một lý do nào đó khoảng 40 phút và chuyến VN347/NGO-HAN khởi hành đúng giờ, thì hai chuyến này sẽ vào vùng thông báo bay HAN gần như đồng thời và cùng thời gian. Điều này khiến kiểm soát viên không lưu hoặc phi công khi nghe huấn lệnh do nhiễu sóng sẽ rất có thể nhầm lẫn giữa 321 và 331 hay 347 và 357 ….. .

Do đó, lý tưởng nhất, số hiệu chuyến bay khi đặt không bị nhầm lẫn với các tên gọi được sử dụng trùng với hướng bay, mực bay. Tên gọi phải dễ phát âm và phát âm theo ngữ âm ít nhất bằng tiếng Anh, ngôn ngữ quốc tế của ngành hàng không. Ban ATCL, TTĐHKT và Ban KHPT đã thống nhất đưa ra những giải pháp và phương án dùng kho số hiệu chuyến bay còn lại để thay thế số hiệu chuyến bay đối với các đường bay có số hiệu chuyến bay khi đọc có thể gây nhầm lẫn vào lịch bay mùa tiếp theo.

Số hiệu chuyến bay bị cho “về hưu”

Số hiệu chuyến bay thường không được sử dụng sau một vụ tai nạn hoặc sự cố nghiêm trọng. Ví dụ: sau sự biến mất của Chuyến bay MH370 của Malaysia Airlines, hãng đã thay đổi số hiệu chuyến bay cho các chuyến bay tiếp theo cùng lộ trình thành MH318. Ngoài ra, Chuyến bay AA77 của American Airlines, thường xuyên bay từ Sân bay Quốc tế Dulles ở Washington, DC, đến Los Angeles Sân bay Quốc tế Angeles, được đổi thành Chuyến bay AA149 sau khi nó đâm vào Lầu Năm Góc trong vụ tấn công ngày 11 tháng 9. Sau vụ tai nạn của Chuyến bay AF447 của Air France, chuyến bay theo lịch trình thường lệ từ Rio de Janeiro đến Paris, đã được đổi thành Chuyến bay AF445 của Air France.

Mặt khác, những cân nhắc khác có thể khiến hãng hàng không không thay đổi số hiệu chuyến bay; chẳng hạn, chuyến bay “hàng đầu” của American Airlines vẫn giữ nguyên tên gọi của nó mặc dù đã xảy ra một vụ tai nạn lớn vào năm 1962 và hai vụ tai nạn khác vào năm 1941 và 1936. Có ít nhất bốn trường hợp có cùng số hiệu chuyến bay đã gặp phải hai vụ tai nạn nghiêm trọng: Chuyến bay 253 của Linea Aeropostal Venezolana (cả hai vào năm 1956, chuyến đầu tiên vào tháng 6 và chuyến thứ hai vào tháng 11), Chuyến bay 869 của United Arab Airlines (chuyến đầu tiên vào năm 1962 và chuyến thứ hai vào năm 1963), Chuyến bay 800 của TWA (chuyến đầu tiên vào năm 1964 và chuyến bay thứ hai năm 1996) và chuyến bay 383 của American Airlines (chuyến đầu tiên năm 1965 và chuyến bay thứ hai năm 2016). Tính đến tháng 10 năm 2019, lần thay đổi số hiệu chuyến bay gần đây nhất do tai nạn là từ Chuyến bay 1492 của Aeroflot thành Chuyến bay 1316 của Aeroflot.

Các số hiệu chuyến bay bao gồm cả chữ và số đã được các hãng hàng không tại Châu Âu áp dụng để giảm thiểu sự nhầm lẫn về số hiệu chuyến bay qua thông thoại radio. Loại số hiệu chuyến bay này có thể bao gồm sự kết hợp của: một chữ số và một chữ cái, một chữ số và hai chữ cái, hoặc hai chữ số và một chữ cái.